اورجت دندان چیست؟ (بررسی علل، عوارض و روش های درمان آن)
اورجت (Overjet) یکی از ناهنجاری های شایع ارتودنسی است که طی آن، دندان های جلویی فک بالا؛ به صورت افقی از دندان های جلویی فک پایین, جلوتر قرار می گیرند. اگرچه بسیاری این وضعیت را با “دندان خرگوشی” اشتباه می گیرند، اما overjet یک اصطلاح علمی است و باید به طور دقیق تشخیص و درمان شود. در این مقاله به صورت تخصصی به بررسی اورجت، دلایل بروز آن، تأثیرات عملکردی-زیبایی، و روش های درمانی اش می پردازیم.
تفاوت اورجت با اوربایت چیست؟
پیش از هر چیز، باید تفاوت overjet و اوربایت (Overbite) مشخص شود:
- overjet: به فاصله افقی بین دندان های قدامی بالا و پایین گفته می شود.
- اوربایت: به میزان هم پوشانی عمودی دندان های بالا روی دندان های پایین اطلاق می شود.
در بسیاری از بیماران، هر دو ناهنجاری به طور هم زمان وجود دارد، اما درمان آن ها متفاوت است و نیازمند تشخیص دقیق ارتودنتیست می باشد.
علل ایجاد اورجت چیست؟
عوامل متعددی می توانند منجر به ایجاد اورجت شوند. مهم ترین علل شامل موارد زیر می شوند:
- ژنتیک: برخی افراد به صورت ارثی دارای فک بالا برجسته یا فک پایین کوچک هستند.
- عادت های نادرست دهانی: مکیدن انگشت، استفاده طولانی از پستانک یا شیشه شیر در دوران کودکی.
- دفع زبان (Tongue thrusting): فشار مداوم زبان به دندان های جلو باعث جلو آمدن آن ها می شود.
- نفس کشیدن دهانی: مشکلات تنفسی می توانند نحوه رشد فک را تحت تأثیر قرار دهند.
- عدم تعادل رشد فک ها: اگر فک بالا سریع تر از فک پایین رشد کند، فاصله ای افقی بین دندان ها ایجاد خواهد شد.
عوارض overjet چیست؟
اگر این مشکل درمان نشود، به مرور زمان می تواند باعث بروز مشکلات عملکردی و زیبایی می شود. برخی از مهم ترین عوارض عبارتند از:
- اختلال در بستن کامل لب ها
- تأثیر منفی بر ظاهر لبخند و اعتماد به نفس
- افزایش احتمال ضربه خوردن دندان های جلو
- اختلال در تلفظ حروف خاص (مانند “س” و “ز”)
- مشکلات در جویدن و گاز زدن
- درد فک و اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ)
درمان اورجت دندان چیست؟ (4 روش اصلی)
انتخاب روش درمان این ناهنجاری به شدت مشکل، سن بیمار و دلیل اصلی آن بستگی دارد. اجازه دهید در این بخش، مهم ترین روش های درمان overjet را با هم مرور کنید ابتدا با ارتودنسی شروع می کنیم:
۱. ارتودنسی با براکت های ثابت
این روش یکی از رایج ترین و مؤثرترین راه ها برای درمان اورجت است. در این شیوه، براکت ها (که می توانند فلزی یا سرامیکی باشند) روی سطح دندان ها چسبانده شده و با سیم های مخصوص به هم وصل می شوند. این سیستم با اعمال نیرویی کنترل شده و پیوسته، دندان های جلویی فک بالا را کم کم به عقب می کشد. با چه هدفی؟ تا به جایگاه درستشان نسبت به دندان های پایین برسند.
| مدت درمان | معمولاً بین ۱۲ تا ۲۴ ماه طول می کشد. این زمان بسته به شدت ناهنجاری و پاسخ بیمار متغیر است. |
| مناسب برای | نوجوانان و بزرگسالان با overjet خفیف تا متوسط. |
۲. ارتودنسی با الاینرهای شفاف
برای بزرگسالان یا کسانی که از ظاهر دستگاه های ارتودنسی ثابت خوششان نمی آید،ارتودنسی نامرئی با الاینرهای شفاف یک گزینه مناسب و زیباتر به حساب می آید. این الاینرها پلاک های شفاف و متحرکی هستند که به طور سفارشی برای هر فرد ساخته‌می‌شوند و باید آن ها را به ترتیب و در بازه های زمانی مشخص (معمولاً هر یک تا دو هفته) عوض کرد. این الاینرها با اعمال فشار ملایم، دندان ها را به سمت موقعیت دلخواه حرکت می دهند.
| مناسب برای | برای اورجت خفیف تا متوسط. |
| مزایا | به خاطر شفاف بودن، زیبایی بیشتری دارند و می توانید هنگام غذا خوردن و مسواک زدن آن ها را بردارید. |
| محدودیت | نیاز به همکاری بیشتر از سمت شما دارد، چون باید آن ها را به طور منظم و طولانی مدت استفاده کنید. |
۳. هدگیر (Headgear) یا دستگاه های ارتوپدیک فکی
این روش بیشتر در کودکان و نوجوانانی که هنوز در حال رشد هستند کاربرد دارد. هدگیر یا سایر دستگاه های ارتوپدیک فکی، ابزارهایی هستند که بیرون از دهان قرار می گیرند و برای کنترل رشد فک ها و اصلاح رابطه فکی استفاده‌می‌شوند. این ابزار می تواند با اعمال نیرو، جلوی جلو آمدن بیشتر فک بالا را بگیرد یا رشد فک پایین را تحریک کند تا ناهماهنگی فکی اصلاح شود.
| کاربرد | در مراحل اولیه رشد برای هدایت و اصلاح رشد فک ها به کار می رود. |
| هدف | جلوگیری از شدیدتر شدن اورجت و ایجاد فضای مناسب برای دندان ها. |
۴. جراحی فک (ارتوگناتیک)
در موارد شدید overjet که به خاطر ناهماهنگی های اسکلتی بین فک ها ایجاد شده و با ارتودنسی به تنهایی قابل اصلاح نیست، ارتوسرجری یا جراحی فک همراه با ارتودنسی تجویز می شود. این جراحی، موقعیت فک بالا، فک پایین یا هر دو را تغییر می دهد تا رابطه صحیح بین آن ها برقرار شود.
| زمان انجام | معمولاً پس از پایان رشد فک ها (حدود ۱۸ سالگی) انجام می شود. |
| نتیجه | پایدار و ساختاری است و ناهنجاری فکی را به طور ریشه ای اصلاح می کند. |
| محدودیت | این روش هزینه و پیچیدگی بیشتری نسبت به سایر روش ها دارد و به دوران نقاهت نیاز دارد. |
انتخاب روش درمان حتما باید توسط ارتودنتیست انجام شود ….
باید به این نکته مهم توجه کرد که انتخاب بهترین روش درمانی برای اورجت، نیازمند معاینه دقیق توسط متخصص ارتودنسی است. این متخصص با توجه به شرایط خاص شما، مؤثرترین برنامه درمانی را پیشنهاد خواهد داد. بنابراین اگر شما هم مشکل overjet دارید حتما پیش از هر چیزی به یک ارتودنتیست خوب مراجعه فرمایید.
آیا ممکن است که overjet با افزایش سن بدتر شود؟
بله در موارد شدید زمانی که علت اورجت عدم تعادل فکی یا دفع زبان باشد، شدت و میزان ناهنجاری می تواند با افزایش سن بیشتر هم شود شود. علاوه بر این، مشکلات عملکردی و فشارهای نامناسب بر مفصل گیجگاهی-فکی نیز ممکن است در درازمدت بروز پیدا کنند. بنابراین شرط احتیاط این است که درمان حتما در اولین فرصت انجام شود.
مزایای درمان این ناهنجاری چیست؟
اگر این ناهنجاری به خوبی و به موقع درمان شود مزایای زیر را به همراه خواهد داشت:
| مزیت | نحوه اثرگذاری |
| بهبود ظاهر صورت | عقب رفتن دندان های جلو ظاهر لب ها را متعادل تر می کند |
| بهبود گفتار | اصلاح مشکلات تلفظ ناشی از موقعیت نادرست دندان ها |
| کاهش خطر آسیب دندان | دندان های جلو کمتر در معرض ضربه قرار می گیرند |
| پیشگیری از مشکلات فکی | کاهش احتمال بروز درد یا ناهنجاری در مفصل فک |
پرسش های متداول در خصوص overjet
خیر، بر اساس شدت ناهنجاری و علت آن، ممکن است ترکیبی از درمان های ارتودنسی و جراحی فک یا دستگاه های ارتوپدی مورد نیاز باشد.
بر اساس روش درمان، معمولاً بین ۱۲ تا ۲۴ ماه طول می کشد. در موارد شدیدتر یا زمانی که نیاز به جراحی وجود دارد، مدت بیشتری لازم است.
درمان ارتودنسی ممکن است در روزهای ابتدایی فشار و ناراحتی خفیف ایجاد کند، اما این موارد به مرور کاهش می یابند.
در موارد بسیار خفیف و بدون علامت عملکردی یا زیبایی، ممکن است درمان ضروری نباشد. اما تصمیم نهایی باید توسط متخصص ارتودنسی گرفته شود.