وقتی نگاهی دقیق به مبحث ارتودنسی در سنین مختلف می اندازیم، متوجه می شویم که اگرچه سن یک فاکتور مهم در تعیین روش و طول درمان است، اما هرگز یک مانع آنچنان بزرگ هم نیست.
از یک کودک ۷ ساله گرفته تا یک پدربزرگ ۶۰ ساله، هر کدام می توانند کاندیدای این درمان باشند، اما با نقشه ها و اهداف متفاوت. در این مقاله، می خواهیم درباره شرایط سنی درمان ارتودنسی صحبت کنیم. و ببینیم درمان در هر دهه از زندگی چه شکلی است، چه چالش هایی دارد و چه نتایجی به بار می آورد.
جدول مقایسه ویژگی های ارتودنسی در دوره های مختلف زندگی
| رده سنی | هدف اصلی درمان | ویژگی های استخوان و بافت | چالش های اصلی | بهترین نوع دستگاه پیشنهادی |
|---|---|---|---|---|
| کودکی (۷-۱۱ سال) | پیشگیری و هدایت رشد فک | بسیار نرم و در حال رشد فعال | همکاری کودک در استفاده از پلاک ها | پلاک های متحرک، فضانگهدارنده |
| نوجوانی (۱۲-۱۸ سال) | مرتب کردن کامل دندان ها | نرم، متابولیسم بالا، رشد نهایی | رعایت بهداشت دقیق و تغذیه | بریس های ثابت فلزی یا سرامیکی |
| جوانی (۱۹-۳۵ سال) | زیبایی لبخند و موقعیت اجتماعی | تراکم متوسط، توقف رشد | مسائل زیبایی و شغلی | الاینرهای شفاف، بریس سرامیکی |
| میانسالی و بالاتر (۳۵+) | حفظ سلامت دندان و لثه، زیبایی | متراکم و سخت، احتمال تحلیل لثه | طولانی تر بودن درمان، بیماری لثه | الاینرهای شفاف، لینگوال |
اول با کودکی شروع کنیم که دوران طلایی برای هدایت رشد فک و صورت است
بیایید از ابتدای ماجرا شروع کنیم. چرا متخصصان همیشه اصرار دارند که اولین معاینه ارتودنسی باید در سن ۷ سالگی انجام شود؟ آیا قرار است به یک بچه کلاس اولی سیم و براکت ببندیم؟ معمولاً نه. وقتی درباره ارتودنسی در سنین مختلف صحبت می کنیم، دوران کودکی (بین ۷ تا ۱۰ سالگی) نقش “پیشگیری و هدایت” را بازی می کند.
اینجا با دندان های شیری و دائمی روبرو هستیم ….
در این سن، دندان های شیری در حال افتادن هستند و دندان های دائمی یکی یکی جوانه می زنند. مهم تر از دندان ها، استخوان های فک کودک هستند که مثل خمیر بازی، نرم و در حال رشدند. متخصص ارتودنسی در این مرحله به دنبال نشانه هایی از ناهنجاری های فکی می گردد؛ مثل فکی که خیلی جلو یا خیلی عقب است، یا فکی که عرض کمی دارد.
درمان در این سن، اغلب شامل پلاک های متحرک یا دستگاه های ساده ای است که مسیر رشد فک را اصلاح می کنند. این کار باعث می شود در آینده، نیاز به جراحی فک یا کشیدن دندان به شدت کاهش پیدا کند. پس اگر کودکی دارید، این سن طلایی را از دست ندهید.
بیشتر بخوانید: آشنایی با مراحل و روند رویش دندان های دائمی با توجه به سن کودکان (والدین حتما بخوانند)
نوجوانی دورانی هست که ارتودنسی بخشی از سبک زندگی می شود
اگر به یک مدرسه راهنمایی یا دبیرستان سر بزنید، تعداد زیادی از نوجوانان را می بینید که با سیم های رنگی روی دندان هایشان می خندند. سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی، شایع ترین زمان برای انجام درمان است و وقتی بحث ارتودنسی در سنین مختلف پیش می آید، این گروه سنی بیشترین آمار را به خود اختصاص می دهند.
چرا نوجوانی بهترین زمان برای درمان کامل (جامع) است؟
- اول اینکه تقریباً تمام دندان های دائمی رویش پیدا کرده اند و متخصص می تواند روی موقعیت نهایی آن ها کار کند.
- دوم اینکه بدن نوجوان در اوج سوخت وساز و متابولیسم است. این یعنی سلول های استخوانی به سرعت کار می کنند و دندان ها با سرعت بالایی حرکت می کنند. این موضوع باعث می شود طول درمان در نوجوانان معمولاً کوتاه تر از بزرگسالان باشد.
- سوم اینکه در این سن، ارتودنسی یک پدیده کاملاً پذیرفته شده در بین همسالان است و نوجوان کمتر احساس تنهایی یا خجالت می کند. در واقع، بسیاری از نوجوانان این درمان را به عنوان نوعی “مد” یا مرحله ای طبیعی از بلوغ می پذیرند.
جوانی و دهه بیست و سی زندگی فرصت بسیار خوبی برای ارتودنسی است
حالا بیایید وارد دنیای بزرگسالی شویم:
- شما درس تان تمام شده
- شاید وارد بازار کار شده اید
- یا در آستانه ازدواج هستید.
در این مرحله، ظاهر و اعتماد به نفس نقش کلیدی در موفقیت های اجتماعی و شغلی شما بازی می کند. خیلی از افراد برای اولین بار در سنین جوانی، مثلاً با تصمیم به انجام ارتودنسی در سن ۲۵ سالگی، به فکر اصلاح طرح لبخندشان می افتند. شاید در نوجوانی شرایط مالی یا خانوادگی اجازه درمان را نداده، اما حالا خود فرد تصمیم گیرنده است.
اینجا بیشتر روی زیبایی تمرکز داریم ….
موضوع ارتودنسی در سنین مختلف در این دهه، رنگ و بوی “زیبایی شناسی” بیشتری می گیرد. جوانان به دنبال روش هایی هستند که کمتر جلب توجه کند. به همین دلیل، تقاضا برای ارتودنسی نامرئی (الاینرهای شفاف) یا براکت های سرامیکی در کسانی که به دنبال ارتودنسی در سن 30 سالگی هستند، بسیار بالاست.
در این سن، استخوان ها دیگر رشد نمی کنند و کاملاً سفت شده اند، اما هنوز تراکم استخوان آنقدر زیاد نیست که مانع حرکت دندان شود. درمان در این دهه، یک سرمایه گذاری هوشمندانه برای تمام سال های پیش رو است.
آیا برای شروع درمان در میانسالی و فراتر از آن، شده‌است؟
شاید بزرگترین ابهام در مبحث ارتودنسی در سنین مختلف مربوط به دهه های چهارم و پنجم زندگی باشد. خیلی ها تصور می کنند وقتی شمع تولد ۴۰ سالگی را فوت کردند، دیگر پرونده زیبایی دندان هایشان بسته شده‌است.
اما این یک تصور کاملاً اشتباه است. امروزه تعداد کسانی که اقدام به ارتودنسی در سن 40 سالگی می کنند، به طرز چشمگیری افزایش یافته است.
در این سنین، انگیزه درمان معمولاً ترکیبی از زیبایی و سلامتی است….
دندان های نامرتب در این سن می توانند باعث گیر کردن غذا، بیماری های لثه و سایش شدید دندان ها شوند. اصلاح این مشکلات، نه تنها لبخند را جوان تر می کند، بلکه عمر دندان های طبیعی را هم افزایش می دهد.
حتی ارتودنسی در سن 50 سالگی و بالاتر هم کاملاً امکان پذیر است، به شرطی که لثه ها و استخوان فک سالم باشند. در واقع، تا زمانی که دندان در دهان وجود دارد و استخوان سالمی آن را احاطه کرده، می توان آن را حرکت داد.
بیشتر بخوانید: ارتودنسی بزرگسالان چگونه است و تا چه سنی انجام می شود؟
تفاوت های بیولوژیکی و فیزیولوژیکی در سنین مختلف چیست؟
وقتی از ارتودنسی در سنین مختلف صحبت می کنیم، نمی توانیم تفاوت های زیست شناختی بدن را نادیده بگیریم. حرکت دادن دندان یک نوجوان با یک فرد ۵۰ ساله، مکانیسم یکسانی دارد اما در بستری متفاوت اتفاق می افتد. به طور کلی این تفاوت ها بین سنین پایین و بالا برای ارتودنسی وجود دارد:
تراکم استخوان
در بزرگسالان، استخوان فک متراکم تر و سخت تر است و خونرسانی کمتری نسبت به کودکان دارد. این یعنی سلول هایی که مسئول بازسازی استخوان هستند (استئوکلاست ها و استئوبلاست ها)، کمی کندتر عمل می کنند. به همین دلیل، ممکن است طول درمان در بزرگسالان کمی بیشتر از نوجوانان باشد.
پاسخ به درد
آستانه تحمل درد و ناراحتی در سنین مختلف متفاوت است. معمولاً بزرگسالان در روزهای اول پس از تنظیم بریس ها، فشار بیشتری را حس می کنند، اما به دلیل انگیزه بالاتر، همکاری بهتری دارند.
عدم وجود رشد
در بزرگسالان، ما نمی توانیم روی رشد فک حساب کنیم. اگر یک بزرگسال ناهنجاری فکی شدید داشته باشد (مثلاً فک پایینش خیلی جلو باشد)، ارتودنسی در سنین مختلف بزرگسالی به تنهایی کافی نیست و ممکن است نیاز به جراحی فک یا درمان های جبرانی باشد.
جنبه های روانی و اجتماعی درمان در دوره های مختلف زندگی چه هستند؟
ببینید تجربه درمان ارتودنسی فقط فیزیکی نیست، بلکه جنبه روانی هم دارد! وقتی کسی در انجمن های گفتگو می پرسد “چند سالگی ارتودنسی کردید؟”، با طیف وسیعی از پاسخ ها و تجربیات روبرو می شود که نشان می دهد سن چقدر روی درک فرد از درمان تأثیر دارد.
- کودکان: معمولاً برایشان بازی و سرگرمی است و خیلی درگیر ظاهر نیستند.
- نوجوانان: به شدت نگران قضاوت دوستانشان هستند، اما چون همکلاسی هایشان هم ارتودنسی دارند، احساس تعلق به گروه می کنند.
- بزرگسالان: نگرانی اصلی شان “دیده شدن” دستگاه در محیط کار یا جلسات رسمی است. یک مدیر یا استاد دانشگاه ممکن است نگران باشد که بریس ها روی پرستیژ او تأثیر بگذارند. به همین دلیل، بررسی گزینه های نامرئی در مبحث ارتودنسی در سنین مختلف برای بزرگسالان اولویت دارد. اما نکته جالب اینجاست که اکثر بزرگسالان بعد از شروع درمان، متوجه می شوند که اطرافیان نه تنها قضاوت منفی نمی کنند، بلکه به خاطر اهمیتی که فرد به سلامتی اش می دهد، او را تحسین می کنند.
آیا محدودیت سنی مشخصی برای ارتودنسی وجود دارد؟
اگر بخواهیم به دنبال یک عدد به عنوان حداکثر سن برای ارتودنسی بگردیم، باید بگوییم که چنین عددی در کتاب های علمی وجود ندارد. تنها عامل محدودکننده، سلامت عمومی بدن و سلامت لثه هاست.
اگر فردی ۸۰ ساله باشد اما لثه هایی سالم و استخوانی قوی داشته باشد، می تواند دندان هایش را مرتب کند.
بنابراین نه، محدودیت خاصی نداریم ….
به عبارتی سن مناسب برای ارتودنسی بزرگسالان، بیشتر به “شرایط مناسب” اشاره دارد تا یک عدد خاص در شناسنامه. البته باید توجه داشت که در سنین بالا، بیماری های زمینه ای مثل دیابت یا مصرف برخی داروها (مثل داروهای پوکی استخوان) می تواند روی روند درمان تأثیر بگذارد که باید حتماً با متخصص در میان گذاشته شود. اما به طور کلی، در بحث ارتودنسی در سنین مختلف، هیچ وقت برای شروع دیر نیست.
خیلی به بحث سن و سال گیر ندهید!!!!
در نهایت باید بگوییم که مهم نیست که در چه مرحله ای از زندگی هستید واقعا مهم نیست! ارتودنسی در سنین مختلف، در هر ایستگاهی که سوار این قطار شوید، شما را به مقصدی زیباتر و سالم تر می رساند. پس اجازه ندهید باورهای غلط درباره سن، شما را از حقی که برای داشتن لبخند زیبا دارید، محروم کند.
اگر هنوز مردد هستید و در این خصوص گیج شده اید، می توانید همین امروز از یکی از کلینیک های دکتر درویش پور نوبت مشاوره رزرو کنید. دکتر با یک ویزیت تخصصی هر چیزی که نیاز دارید بدانید را به شما توضیح خواهند داد.
سوالات متداول در خصوص ارتودنسی در سنین مختلف
بله، معمولاً به دلیل تراکم بیشتر استخوان و کندتر بودن متابولیسم سلولی، حرکت دندان ها در بزرگسالان کمی زمان برتر از نوجوانان است.
خیر. این پلاک ها برای اکثر مشکلات ارتودنسی در نوجوانان و بزرگسالان در هر سنی قابل استفاده و بسیار محبوب هستند.
خیر. اصلاح ناهنجاری های استخوان فک با ارتودنسی تنها در سنین رشد ممکن است. در سنین بالا برای تغییر موقعیت فک، نیاز به جراحی فک در کنار ارتودنسی است.
اگر درمان توسط متخصص ماهر و با نیروهای کنترل شده انجام شود و بیمار بیماری لثه نداشته باشد، دندان ها لق نخواهند شد.