بررسی 11 علت تلخی دهان و روش های برطرف کردن این تلخی
خیلی وقت ها پیش می آید که صبح ها بعد از بیدار شدن، دهانمان طعم تلخی می دهد. این تلخی معمولاً با مسواک زدن، نوشیدن آب یا چای برطرف می شود و جای نگرانی ندارد. اما وقتی این تلخی برای مدت طولانی و به طور مداوم حس شود، آن وقت باید به فکر پیدا کردن علت و درمانش باشیم. در این مقاله، ۱۱ علت اصلی تلخ شدن دهان را به همراه راهکارهایی برای از بین بردن این وضعیت، بررسی می کنیم.
1. بهداشت ضعیف دهان و دندان
در صورت تجربه تلخی دهان و تغییر طعم آن به اولین چیزی که باید شک کرد ضعف در بهداشت دهان و دندان است. در واقع اگر افراد به خوبی و آنطور که باید بهداشت دهان و دندان را رعایت نکنند می توانند با این موارد روبرو شوند:
- خشکی دهان
- تلخی دهان
- بوی بد دهان
- بیماری لثه
- پوسیدگی دندان
- و …
برای درمان تلخی دهان ناشی از ضعف بهداشت دهان و دندان باید دندان ها را روزی دو بار مسواک زد و یک بار از نخ دندان استفاده مزد. تمیز کردن زبان، مصرف آب کافی و استفاده دهانشویه ها نیز روش های ساده دیگر هستند.
2. مصرف آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد افسردگی
بعضی از داروها بعد از اینکه وارد بدن می شوند، در بزاق دهان ترشح می شوند و همین موضوع می تواند باعث تلخی دهان شود. برای مثال آنتی بیوتیک هایی مثل تتراسایکلین از این دسته اند. داروهای دیگری مانند:
- داروهای نقرس
- لیتیوم
- تعدادی از داروهای مرتبط با بیماری های قلبی
- و داروهای ضدافسردگی
هم می توانند باعث این مشکل شوند. این داروها ممکن است خشکی دهان، اختلال در حس چشایی و در نتیجه تلخی دهان را به همراه داشته باشند.
معمولاً اگر بعد از مصرف این داروها دچار مشکل در حس چشایی شدید، با کمی صبر این وضعیت برطرف می شود. اما اگر این مشکل به صورت مکرر و مزمن ادامه پیدا کرد، حتماً با پزشکتان صحبت کنید تا راه حل مناسبی پیدا کند.
3. حاملگی (بررسی علت تلخی دهان در بارداری)
تلخی دهان، به ویژه در سه ماهه اول بارداری، یکی از اتفاقات رایجی است که خیلی از خانم ها تجربه می کنند. این حالت را در پزشکی “دیسگوزیا” می نامند و دلیل اصلی اش نوسانات و تغییرات هورمونی گسترده ای است که در بدن مادر اتفاق می افتد. این تغییرات می توانند روی حس چشایی تأثیر بگذارند و باعث شوند طعم دهان به سمت تلخی برود.
معمولاً این وضعیت موقتی است و خودبه خود با گذشت زمان بهتر می شود. برای اینکه این تلخی کمتر اذیتتان کند، می توانید از روش های ساده ای مثل:
- نوشیدن آبلیموی تازه
- مکیدن بستنی های ترش
- یا جویدن آدامس های بدون قند کمک بگیرید.
البته اگر تلخی دهان خیلی شدید بود یا مدت زیادی ادامه پیدا کرد، حتماً با پزشکتان مشورت کنید.
4. مصرف مکمل های ویتامین
برخی افراد به دلیل کمبود دریافت مواد معدنی یا ویتامین ها ممکن است مکمل مصرف کنند. تعدادی از این مکمل ها مخصوصا آن هایی که معدنی هستند حاوی فلزاتی مانند روی، مس، آهن یا کروم هستند قاعدتا به خاطر این مواد، شما طعم فلزی و بعضا تلخی در دهان تجربه می کنید.
برای درمان تلخی دهان ناشی از مصرف مکمل های ویتامینی و مواد معدنی، بهتر است که تا زمان جذب کامل، صبوری کنید. اگر طعم همچنان ادامه داشت و هر بار برایتان تکرار شد، حتما جهت تغییر دوز مصرف یا استفاده از مکمل های جایگزین با پزشک خودتان صحبت کنید.
5. مشکلات مرتبط با معده
یکی از شایع ترین علل تلخی دهان، ریفلاکس اسید از معده به مری و گلو است. در واقع ریفلاکس زمانی رخ می دهد که محتویات معده (مخصوصاً اسید) بر اثر مشکل در دریچه بین معده و مری، به سمت بالا حرکت می کند. در نتیجه این اتفاق تلخی دهان ایجاد می شود.
برای درمان تلخی دهان ناشی از رفلاکس اسید معده و سایر مشکلات مرتبط با معده باید از خوردن غذاهای بسیار چرب یا آن هایی که سخت هضم می شوند خودداری کنید. زیرا این غذاها می توانند میزان اسید معده را افزایش دهند. همچنین بهتر است که از خوردن وعده های غذایی بسیار حجیم خودداری کنید، زیرا این وضعیت هضم موثر در معده را دشوار می کند.
6. بیماری های مرتبط با کبد (هپاتیت، کبد چرب یا سیروز)
تلخی دهان و کبد با هم مرتبط هستند. زمانی که کبد به خوبی کار نمی کند ممکن است در مواردی باعث تغییر طعم و بوی دهان شود. در واقع وقتی کبد کار خود را به طرز درستی انجام نمی دهد مقدار زیادی آمونیاک در آن تجمع پیدا می کند، آمونیاک یک ماده سمی است و کبد آن را به اوره تبدیل کرده، سپس از طریق ادرار دفع می شود. اگر میزان آمونیاک در کبد زیاد شود، طعمی شبیه ماهی یا پیاز در دهان ایجاد خواهد شد.
روش درمان تلخی دهان ناشی از مشکلات کبدی
مشکلات کبدی معمولاً با علائم دیگری مانند خستگی یا ضعف عمومی ظاهر می شوند. بنابراین، چنانچه مشکوک به بیماری کبد هستید، توصیه می شود به یک پزشک متخصص گوارش مراجعه کرده و از خوددرمانی پرهیز کنید. مشکلات کبدی صرفا باید توسط متخصص درمان شوند.
7. سرماخوردگی، سینوزیت و سایر عفونت های تنفسی دیگر
به دنبال تجربه سرماخوردگی حتما تغییر طعم دهان و مزه ها را احساس کرده اید. در واقع بعد از بیماری های تنفسی که اغلب ناشی از عفونت های باکتریایی در دستگاه تنفسی فوقانی هستند، تغییر مزه احساس می شود. بیماری هایی مثل سرماخوردگی، رینیت، سینوزیت یا ورم لوزه از این دست بمیاری ها هستند که به دلیل تولید محصولات جانبی از سوی باکتری ها می توانند مستقیما بایث تلخی در دهان شوند.
روش درمان تلخی دهان بعد از عفونت های دستگاه تنفسی
در تمام بیماری های اینچنینی مصرف مایعات باید در اولویت قرار بگیرد. افراد باید روزی 2 لیتر آب معادل 8 لیوان مصرف کنند. این اقدام باعث کاهش احساس تلخی در دهان می شود.
8. وضعیت کتواسیدوز دیابتی
همانطور که از نامش پیداست، این وضعیت مربوط به بیماری دیابت است و با آن در ارتباط است. در واقع کتواسیدوز دیابتی یکی از عوارض بیماری دیابت است که به صورت خلاصه (DKA) نوشته می شود. همانطور که می دانید در بیماری دیابت قند خون بالا و سطح قند در سلول پایین است، بنابراین انرژی و سوخت به سلول ها نمی رسد. در چنین شرایطی بدن تلاش می کند که برای جبران انرژی سلول ها، تولید کتون در خون با افزایش دهد.
روش درمان تلخی دهان ناشی از کتواسیدوز
برای پیشگیری از بروز کتواسیدوز و در نتیجه تلخی دهان بیماران باید به طور منظم قند خود خود را چک کرده و در صورت بالا رفتن آن، سریعا تحت نظر پزشک قرار بگیرند. درمان این وضعیت در بیمارستان شامل نظارت مداوم و تزریق انسولین IV برای حفظ آب بدن و کاهش قند خون است.
9. سندرم سوزش دهان
این یک بیماری مزمن است که در اثر سوزش مداوم دهان و درد در این ناحیه ممکن است بروز کند. در بیماری سوزش دهان ممکن است شخص علائمی مانند تلخی دهان، احساس طعم فلزی، حشکی دهان و کاهش بزاق را تجربه کند.
زنان یائسه بیشتر از هر گروهی ممکن است این سندروم و علائم آن را تجربه کند. با این حال افرادی که شرایطی مانند عفونت (قارچی، ویروسی یا باکتریایی)، مشکل غدد بزاقی، زخم های دهان، دیابت، اختلالات هورمونی و کمبودهای تغذیه ای را تجربه می کنند نیز ممکن است در نتیجه بیماری خود سندروم سوزش دهان را نیز تجربه کنند.
روش درمان تلخی دهان ناشی از سوزش دهان
چنانچه سوزش دهان ناشی از بیماری دیگری باشد، پس از برطرف شدن کامل بیماری، سندروم و علائم آن نیز ناپدید می شود. اما اگر سندروم هیچ ارتباطی به بیماری های دیگر نداشته باشد، معمولا درمان بر تسکین علائم متمرکز است. پزشک معالج ممکن است از داروهایی مانند بنزودیازپین ها (مانند کلونازپام)، مکمل های اسید لیپوئیک، کپسایسین، داروهای ضد تشنج یا ضد افسردگی های سه حلقه ای برای کاهش علائم سندروم سوزش دهان استفاده کند و در نتیجه تلخی دهان نیز برطرف خواهد شد.
10. شیمی درمانی یا پرتودرمانی
شیمی درمانی از داروهای خاصی استفاده می کند که گاهی اوقات می توانند به جوانه های چشایی آسیب بزنند و باعث تغییر طعم و مزه دهان شوند. خیلی از بیمارانی که شیمی درمانی می شوند، تلخی دهان یا یک طعم فلزی خاص را حس می کنند. حتی ممکن است بعد از شیمی درمانی، زخم هایی در دهان ایجاد شود که همراه با تغییر طعم و تلخی، خودشان را نشان می دهند.
غیر از شیمی درمانی، برای درمان سرطان در ناحیه سر و گردن، ممکن است پرتودرمانی هم تجویز شود. این درمان هم می تواند تاثیراتی روی تجربه کیفیت طعم ها بگذارد.
| علت اصلی تلخی دهان | علائم مرتبط | راه حل های موقت برای کاهش تلخی |
| شیمی درمانی | آسیب به جوانه های چشایی طعم فلزی زخم دهان | جویدن آدامس بدون قند مکیدن آب نبات سفت پرهیز از مصرف کنسروها استفاده از چاشنی طبیعی رعایت بهداشت دهان و دندان مصرف غذا در دمای مناسب غرغره با محلول نمک و جوش شیرین. |
| پرتودرمانی (سر و گردن) | حساس شدن جوانه های چشایی خشکی دهان درد دهان و گلو |
11. سیگار کشیدن
سیگار در دو حالت می تواند باعث تغییر طعم دهان به صورت موقت شود. اولی زمانی است که شخصی سیگار می کشد. در واقع سیگار می تواند در وهله اول به دلیل اثرات نیکوتین بوی بد ایجاد می کند و سپس دهان را خشک کرده و می تواند باعث تغییر طعم نیز شود. در حالت دوم نیز تلخی دهان بعد از ترک سیگار ممکن است رخ دهد. زمانی که دهان هنوز به وضعیت ترک سیگار عادت نکرده است. هر دوی این موارد موقتی بوده و با صبوری برطرف می شود اما ترک سیگار یا کاهش مصرف آن به همه افراد توصیه می شود.
درمان خانگی تلخی دهان چیست؟
اگر تلخی موقت است، بهتر آن است که با روش های ساده در خانه آن را درمان کرد. چند مورد از رایج ترین روش های درمان خانگی تلخی دهان عبارتند از:
- شستشوی دهان با آب نم ولرم
- مکیدن یک تکه کوچک یخ بدون جویدن آن
- تمیز کردن زبان
- اجتناب از خوردن قهوه، الکل و غذاهای تند یا چرب
- رعایت بهداشت دهان و دندان
- ترک سیگار
- مدیتیشن برای کاهش استرس
- استفاده از دهانشویه
برای تلخی دهان چی بخوریم؟
همچنین می توانید موارد زیر را امتحان کنید تا به طور موقت مشکل تلخی برطرف شود:
- نوشیدن آب
- مصرف غذاها و نوشیدنی های سرد
- نوشیدن چای زنجبیل
- خوردن عسل
- خوردن ماست
- تحریک تولید بزاق با کمک مرکبات مانند لیمو ترش، لیمو شیرین، پرتقال و ..
- مصرف دمنوش های گیاهی مانند نعناع، بابونه یا چای سبز
- جویدن دانه رازیانه یا نوشیدن چای آن
پاسخ به سوالات رایج
بله، تلخی دهان و صفرا ممکن است با یکدیگر مرتبط باشند.
این یک مشکل جنسیتی نیست که بگوییم در مردان یک دلیل دارد و در زنان دلایل دیگر، تمام مواردی که در این مقاله به آن ها اشاره شد می تواند در مردان و یا زنان رخ دهد.
اگر مشکل موقتی است نیازی به مصرف قرص درمانی نیست. اما اگر مشکل مزمن است، احتمالا بیماری خاصی باعثش شده و باید بیماری را به صورت زمینه ای برطرف کرد. پزشک بر اساس نوع بیماری داروهایی برای شما تجویز می کند و باید از خوددرمانی پرهیز کنید.