آشنایی با ارتودنسی متحرک کودکان (شروع اصلاحات دندانی از سنین پایین)
درمان ارتودنسی در دوران کودکی نه تنها باعث زیبایی لبخند می شود، بلکه در جلوگیری از بروز ناهنجاری های شدیدتر در آینده نیز نقش مهمی ایفا می کند. یکی از روش های پرکاربرد و کمتر تهاجمی در این مرحله، ارتودنسی متحرک کودکان است. این روش درمانی، با هدف هدایت رشد فک، نظم بخشی اولیه به دندان ها و کنترل عادات دهانی نامناسب طراحی شده است.
اصلا منظور از ارتودنسی متحرک کودکان چیست؟
ارتودنسی متحرک به مجموعه ای از پلاک ها و دستگاه هایی گفته می شود که بیمار می تواند آن ها را در زمان هایی خاص از دهان خارج کند. برخلاف براکت های ثابت که روی دندان ها چسبانده می شوند، این دستگاه ها قابلیت برداشته شدن دارند و همین موضوع، آن را به گزینه ای مناسب برای درمان ارتودنسی در سنین پایین تبدیل می کند.
سن مناسب شروع استفاده از پلاک ارتودنسی کودکان چه سنی است؟
بهترین سن برای ارزیابی ارتودنسی معمولاً ۶ تا ۸ سالگی است. در این سنین، فک ها هنوز در حال رشد هستند و بسیاری از مشکلات را می توان با درمان های ساده تر و کوتاه تر کنترل کرد. تشخیص زمان دقیق شروع درمان، برعهده متخصص ارتودنسی است.
انواع دستگاه های متحرک در ارتودنسی کودکان چه کاربردی دارند؟
همانطور که از عنوان این بخش برمی آید، ما تعدادی دستگاه متحرک برای درمان کودکان داریم. به ترتیب استفاده در کودکان، سعی می کنیم مهم ترین وسایل ارتودنسی متحرک کودکان را برایتان توضیح دهیم:
پلاک های ساده متحرک
دستگاه ها یا پلاک های ساده یکی از ابتدایی ترین و پرکاربردترین ابزارهای ارتودنسی متحرک هستند که معمولاً برای جابه جایی محدود دندان های جلویی در سنین پایین استفاده می شوند. این پلاک ها از ترکیب اکریلیک و سیم ساخته می شوند و فشار ملایمی به دندان ها وارد می کنند تا به تدریج در موقعیت درست قرار گیرند.
از آن جا که در این سنین، استخوان فک هنوز نرم و قابل شکل دهی است، پلاک ارتودنسی متحرک کودکان می توانند تغییرات مؤثری در نظم اولیه دندان ها ایجاد کنند. استفاده منظم و دقیق از این ابزار، نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
فانکشنال اپلاینس ها
دستگاه های فانکشنال اپلاینس پر در واقع ابزارهایی هستند که با هدف هدایت رشد فک (مخصوصا در کودکانی که دچار ناهماهنگی فک بالا و پایین هستند)، به کار می روند. این ابزارها معمولاً در مواردی که فک پایین عقب تر از حالت طبیعی قرار دارد (کلاس ۲)، استفاده می شوند تا با تحریک رشد استخوانی در جهت مناسب، تعادل بین دو فک برقرار شود.
برخلاف ظاهر ساده شان، این دستگاه ها نیاز به طراحی دقیق و بررسی مستمر توسط متخصص دارند. عملکرد صحیح این وسایل وابسته به همکاری مداوم کودک و تنظیمات دوره ای است.
ریتینرها
پلاک ریتینر یا نگهدارنده ها معمولاً پس از پایان درمان ارتودنسی استفاده می شوند تا موقعیت جدید دندان ها تثبیت شود و از بازگشت آن ها به حالت قبل جلوگیری شود. در کودکان، گاهی از ریتینرهای متحرک ساده استفاده می شود تا فضای ایجاد شده برای رویش دندان های دائمی حفظ گردد. ریتینرها در ظاهر ساده اند اما اهمیت بالایی دارند. چرا که دوره تثبیت موقعیت دندان، مرحله ای حیاتی در حفظ نتایج ارتودنسی به شمار می رود. استفاده نادرست از این ابزار می تواند کل فرآیند درمان ارتودنسی متحرک کودکان یا حتی بزرگسالان را بی اثر کند.
دستگاه های کنترل عادت
دستگاه های کنترل عادت برای توقف رفتارهای دهانی مضر در کودکان طراحی می شوند. مثلا چه عادت هایی:
- مکیدن انگشت
- فشار زبان به دندان ها
- یا جویدن اشیاء
این عادات، اگر در زمان مناسب اصلاح نشوند، می توانند باعث بروز ناهنجاری های جدی در موقعیت دندان ها و رشد فک شوند. دستگاه های کنترل عادت معمولاً شامل اجزای ساده ای هستند که در دهان قرار می گیرند و مانع انجام عادت می شوند یا حس ناخوشایندی ایجاد می کنند. موفقیت در استفاده از آن ها نیازمند تشویق کودک و نظارت پیوسته والدین و متخصص است.
مزایای ارتودنسی متحرک کودکان چیست؟
- بدون نیاز به چسب یا سیم کشی دندان
- قابلیت خارج کردن دستگاه هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن
- بهداشت دهان و دندان راحت تر حفظ می شود
- سازگاری بهتر کودک به دلیل ظاهر ساده تر
- انعطاف پذیری در تنظیم برنامه درمان
معایب احتمالی و محدودیت های استفاده از پلاک دندان کودکان چیست؟
در کنار تمام مزایای که ارتودنسی متحرک کودکان دارد می توان این معایب را هم به آن نسبت داد:
- نیاز به همکاری کودک در استفاده منظم از دستگاه (چون سن کودکی حس مسولیت پذیری خیلی قوی نیست)
- مناسب برای مشکلات خفیف تا متوسط؛ در ناهنجاری های شدیدتر، ارتودنسی ثابت توصیه می شود
- احتمال گم شدن یا شکستن پلاک
- مدت زمان درمان ممکن است طولانی تر باشد اگر استفاده مداوم نباش
در طول درمان ارتودنسی با پلاک متحرک باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
استفاده از پلاک دندان کودکان باید همراه با رعایت برخی دستورالعمل باشد. البته که این نکات را متخصص ارتودنسی حتما به کودکان و والدین توضیح می دهند ولی جهت محکم کاری بیایید برخی از مهم ترین توصیه ها را در این بخش با هم مرور کنیم:
پلاک ها باید به طور منظم و طبق دستور ارتودنتیست استفاده شوند
موفقیت درمان ارتودنسی متحرک کودکان، به میزان زیادی به استفاده منظم و مداوم از دستگاه وابسته است. معمولاً متخصص زمان مشخصی را برای استفاده روزانه تعیین می کند (مثلاً ۱۴ تا ۲۰ ساعت در روز). اگر کودک از دستگاه کمتر از این مقدار استفاده کند، روند درمان کند یا بی اثر خواهد شد. این مسئله به ویژه در مراحل حساس رشد فک، اهمیت بسیار زیادی دارد.
هیچ چیزی اندازه رعایت اصولی بهداشت دهان و بهداشت دستگاه مهم نیست!
پلاک متحرک کودک شما باید روزانه با آب سرد و مسواک نرم تمیز شود. چرا؟ تا از تجمع باکتری، ایجاد بوی بد دهان و پوسیدگی دندان جلوگیری شود. هرگز نباید از آب داغ یا مواد شوینده قوی برای تمیز کردن پلاک ها استفاده شود. زیرا ممکن است شکل پلاک تغییر کند.
همچنین دندان های کودک باید دو بار در روز با مسواک مناسب تمیز شوند تا خطر التهاب لثه یا لک شدن دندان ها کاهش یابد. این مراقبت ها در مجموع به حفظ سلامت دهان و همچنین دوام دستگاه کمک زیادی می کند.
بیشتر بخوانید: تغذیه در زمان ارتودنسی (لیست غذاهای نرم + غذاهای ممنوعه ارتودنسی)
میبایست از مصرف غذاهای چسبنده یا سفت اجتناب شود (این مورد را بسیار جدی بگیرید)
در هنگام استفاده از پلاک ارتودنسی متحرک کودکان، مصرف برخی غذاها باید محدود شود. مخصوصاً مخصوصاْ مخصوصاْ خوراکی های چسبنده مانند آدامس یا تافی و غذاهای سفت مانند آجیل و هویج خام. چرا؟
زیرا این مواد می توانند به دستگاه آسیب بزنند یا آن را از دهان جدا کنند. حتی اگر دستگاه برای غذا خوردن برداشته می شود، بهتر است کودک بلافاصله پس از صرف غذا، دندان ها و پلاک را تمیز کرده و مجدداً از دستگاه استفاده کند. فراموش نکنید که این نظم غذایی جزئی از فرآیند درمان است.
وقتی پلاک دندان کودک را خارج می کنید باید به خوبی از آن ها مراقبت کنید
در مواقعی که کودک پلاک را از دهان خارج می کند (مثلاً هنگام غذا خوردن یا ورزش)، باید آن را در جعبه مخصوص خود قرار دهد تا آسیب نبیند یا گم نشود. گذاشتن پلاک در دستمال یا روی میز باعث افزایش احتمال شکستن یا گم شدن آن می شود.
آموزش این نکته به کودک (و صد البته نظارت والدین)، از مشکلات متداول در طول درمان پیشگیری می کند. چرا این روی این مساله اصرار می کنیم؟ چون متاسفانه هرگونه آسیب به دستگاه ارتودنسی متحرک کودکان ممکن است درمان را متوقف یا پرهزینه تر کند. و از همه مهم تر درمان طولانی تر می شود که شاید خارج از صبر و حوصله کودک شما باشد.
و به عنوان آخرین نکته: مراجعات منظم ارتودنسی را فراموش نکنید
برای پیگیری روند درمان و انجام تنظیات دوره‌ای، لازم است کودک به صورت منظم (معمولاً هر ۴ تا ۶ هفته یک بار) به مطب متخصص ارتودنسی مراجعه کند. این جلسات فرصت مناسبی برای ارزیابی:
- رشد فک
- بررسی میزان همکاری کودک
- و اصلاح دستگاه در صورت نیاز هستند.
تأخیر در این مراجعات ممکن است موجب افت اثربخشی درمان یا نیاز به طراحی مجدد پلاک شود.
والدین چه نقشی در موفقیت درمان کودکان با پلاک ارتودنسی متحرک دارند؟
قضیه خیلی ساده است. در ارتودنسی متحرک کودکان، قبل از هرچیزی همکاری کودک نقش بسیار مهمی دارد. اما پدر و مادرها چه نقشی در پیشبرد درمان دارند و چطور به همکاری کودک کمک می کنند؟
در واقع والدین باید با:
- ایجاد انگیزه
- آموزش درست استفاده
- و نظارت بر زمان نحوه استفاده
روند درمان را به درستی هدایت کنند. یعنی آن ها باید حواسشان باشد که کودک به طور مرتب و به صورت درست از پلاک ها استفاده کنند. همچنین مراجعه های منظم به متخصص ارتودنسی نباید به تعویق بیفتد. یعنی والدین باید در خصوص تک تک جلسات ویزیت هوشیار باشد و به موقع فرزند خود را به مطب ارتودنتیست ببرند.
هزینه ارتودنسی متحرک کودکان چقدر است؟
برخلاف بسیاری از درمان های دیگر ارتودنسی، قیمت پلاک متحرک برای کودکان خیلی تابع فاکتورهای مختلف نیست و در بازه مشخصی قرار دارد. شما می توانید قیمت پلاک دندان کودکان
و هزینه های مرتبط با آن را در جدول زیر مشاهده فرمایید.
| نوع خدمت | بازه قیمتی (تومان) | توضیح |
| معاینه و قالب گیری اولیه | ۳۰۰٬۰۰۰ – ۸۰۰٬۰۰۰ | بسته به کلینیک و موقعیت جغرافیایی |
| ساخت پلاک متحرک ساده برای هر فک | ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ – ۶٬۰۰۰٬۰۰۰ | بسته به نوع پلاک و نیاز درمانی |
| تنظیم های ماهانه | ۱۵۰٬۰۰۰ – ۵۰۰٬۰۰۰ | معمولاً هر ۴ تا ۶ هفته یک بار |
بیشتر بخوانید: جدول هزینه ارتودنسی دندان در سال ۱۴۰۴
پرسش و پاسخ های رایج درباره ارتودنسی متحرک کودکان
خیر. فقط در مواردی که ناهنجاری زودهنگام تشخیص داده شود، پلاک ارتودنسی کودکان تجویز می شود.
عدم استفاده منظم باعث توقف یا کند شدن روند درمان و حتی بازگشت مشکلات خواهد شد.
درد که نمی شود گفت، اما در روزهای اول، ممکن است کمی فشار احساس شود که طبیعی است و پس از مدتی از بین می رود.
بر اساس نوع مشکل، معمولاً بین ۶ ماه تا ۲ سال متغیر است.