توضیح مراحل پوسیدگی دندان + روش های درمان آن در هر مرحله

بعد از سرماخوردگی، پوسیدگی دندان دومین مشکل شایع انسان‌ها در سراسر جهان است. اگر این پوسیدگی کنترل و درمان نشود، کم کم باعث بروز درد، ناراحتی، از دست رفتن دندان و حتی گاهی آسیب به بافت لثه و استخوان می‌شود. حدود یک چهارم کودکان 2 تا 5 ساله و نیمی از کودکان بین 12 تا 15 ساله در جامعه با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. بزرگسالان نیز با افزایش سن، بیشتر احتمال دارد با پوسیدگی روبرو شوند. خوشبختانه درمان این مشکل بسیار آسان است و پیشگیری از آن آسان‌تر.

این مقاله را بخوانید تا با تعریف، علل، علائم، درمان، روش متوقف کردن و نحوه تقویت دندان پوسیده آشنا شوید.

همه چیز درباره پوسیدگی دندان در یک نگاه

پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی دندان یک فرآیند تدریجی است که با تجمع پلاک دندانی بر روی سطح دندان‌ ها آغاز می‌ شود. پلاک دندانی یک لایه چسبنده از باکتری‌ ها، بزاق و ذرات غذا است که به دندان‌ ها می‌چسبد. وقتی ما غذاهای شیرین یا نشاسته‌ دار مصرف می‌ کنیم، باکتری‌ های موجود در پلاک، این مواد را تجزیه کرده و اسید تولید می‌ کنند.

این اسیدها به تدریج مینای دندان، که لایه سخت و محافظ بیرونی دندان است، را مورد تخریب قرار می دهند و باعث می‌ شوند که مینای دندان تضعیف شود. با این وضعیت حفره‌های کوچک میکروسکوپی به نام “دکلسیفیکاسیون” ایجاد خواهد شد.

اگر این فرآیند متوقف نشود و بهداشت دهان و دندان رعایت نشود، این حفره‌ های کوچک به مرور زمان بزرگ‌ تر شده و به لایه‌ های عمیق‌ تر دندان نفوذ می‌ کنند. در مرحله بعدی، پوسیدگی به عاج دندان، که لایه زیرین مینا و حساس‌ تر است، گسترش می‌ یابد. این مرحله معمولاً با درد و حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌ های سرد، گرم یا شیرین همراه است.

اگر پوسیدگی همچنان درمان نشود، باکتری‌ ها می‌ توانند به مغز دندان (پالپ)، که شامل اعصاب و رگ‌ های خونی است، نفوذ کنند. در این مرحله، ممکن است عفونت شدید و درد شدیدی ایجاد شود که نیاز به درمان‌ های پیچیده‌ تر مانند درمان ریشه (عصب‌کشی) دارد. اگر حتی در این مرحله نیز درمان صورت نگیرد، عفونت می‌ تواند به بافت‌ های اطراف گسترش یابد و منجر به آبسه یا از دست دادن دندان شود.

از کجا بفهمیم که دندان‌هایمان در حال پوسیدگی هستند؟

پوسیده شدن دندان علائم مشخصی دارید و احتمالا شما هم با آن‌ها آشنایی داشته باشید. برخی از علائم پوسیدگی دندان در همان ابتدای شروع پوسیدگی مشخص بوده و به راحتی قابل تشخیص هستند. اما برخی دیگر با پیشرفت پوسیدگی و بعدها خود را نشان می‌دهند. مهم‌ترین علائم این معضل عبارتند از:

• دندان درد که می‌تواند ممتد باشد و یا اینکه هرازچندگاهی شما را آزار دهد
• حساسیت دندان به دلیل تحلیل مینای دندان و نمایان شدن لایه زیرین دندان (دنتین) که درد دندان را تشدید می‌کند
• ایجاد لکه‌های خاکستری، قهوه‌ای، مشکی با سایر رنگ‌های تیره
• بوی بد دهان
• احساس مزه نامطلوع و نامطلوب در دهان
• ایجاد سوراخ‌ها و حفرات ریز و درشت در سطح یا عمق دندان
• وجود عفونت در بافت لثه یا بافت نرم داخل ریشه دندان که می‌تواند به صورت آبسه دندان و کیست خود را نشان دهد.

همیشه تشخیص پوسیدگی دندان در خانه میسر نیست

علائم و نشانه های بالا تشخیص پوسیدگی دندان در خانه را تسهیل میبخشد اما در مراحل اولیه ممکن است برای ما سخت باشد که در خانه این مشکل را تشخیص دهیم. به همین جهت است که باید هر 6 ماه یکبار برای چکاپ دندان به یک دندانپزشک مراجعه کنیم تا پوسیدگی های سطحی و بسیار جزئی که توسط ما قابل مشاهده نیست را تشخیص دهد.

چه علل و عواملی باعث شروع و ادامه یافتن پوسیدگی دندان می‌شوند؟

پوسیدگی دندان اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که غذاهای حاوی کربوهیدرات بین دندان‌ها گیر کرده و با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به طور کامل از بین نمی‌روند. دلایل عمده ایحاد این مشکل مصرف غذاهای شیرین، چسبناک و نوشیدنی‌های مضر است. هرچه مواد شیرین (حاوی قند و شکر) بیشتر مصرف شود، اسید بیشتری تولید می‌شود که منجر به پوسیدگی بیشتر می‌شود.

قندها در داخل دهان با پلاک ترکیب می‌شود و مینای دندان را ضعیف می‌کنند و در نهایت شما را در معرض پوسیدگی قرار می‌دهد. هر بار که یک میان وعده شیرین می‌خورید، تا 20 دقیقه آینده دندان‌های شما در معرض آسیب اسیدها قرار می‌گیرند. سایر علل پوسیدگی دندان عبارتند از:

• بهداشت دهان و دندان ضعیف
• تشکیل پلاک و سفت و سخت شدن آن
• کاهش بزاق دهان
• سندروم خشکی دهان
• مصرف مواد غذایی و خوراکی‌های اسیدی و بسیار شیرین و گازدار
• پرتودرمانی گردن و صورت
• برخی بیماری های خاص
• مصرف برخی داروهای خاص

آشنایی با طبقه بندی‌ها یا انواع کلاس پوسیدگی دندان

دندانپزشکان برای ترمیم و درمان مشکل پوسیدگی، از یک سیستم طبقه بندی پوسیدگی استفاده می‌کنند. دلیل این کلاس‌بندی این است که بر اساس محل و شدت پوسیدگی، درمان‌ها و روش‌های ترمیمی لازم را اعمال کنند. بر این اساس ما 6 کلاس پوسیدگی دندان مختلف داریم که در ادامه با همه این 6 کلاس به صورت خلاصه آشنا خواهید شد.

• پوسیدگی کلاس 1: پوسیدگی‌های مرتبط به سطوح جونده دندان‌ها خلفی (مولر و پره مولر)
• پوسیدگی کلاس 2: پوسیدگی‌های مربوط به سطوح ما بین دندان‌های خلفی
• پوسیدگی کلاس 3: خرابی در سطوح مابین دندان‌های قدامی (بین دندان‌های جلویی)
• پوسیدگی کلاس 4: مشابه کلاس 3 به این شرط که پوسیدگی به نوک دندان رسیده باشد
• پوسیدگی کلاس 5: خرابی در بخش گردن دندان یا طوق دندانی
• پوسیدگی کلاس 6: خرابی در یکی از لبه ها و نوک دندان ها

درمان پوسیدگی دندان چیست؟

بسته به محل، میزان و عمق پوسیدگی درمان های مختلفی برای برطرف کردن پوسیدگی‌ها وجود دارد. به درمان پوسیدگی دندان معمولا ترمیم دندانپزشکی یا در اصطلاح عامه “تقویت دندان پوسیده” گفته می شود و شامل موارد زیر است: (تمامی درمان زیر معمولا جزء گزینه‌های جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی نیز به شمار می‌روند)

فلوراید درمانی

اگر پوسیدگی دندان در مراحل اولیه باشد می‌توان با کمک فلوراید درمانی آن را متوقف کرده و به حالت سابق برگرداند. فلوراید یک ماده معدنی است که به تقویت مینای دندان کمک کرده و باعث بازسازی مواد معدنی در ساختار دندان می‌شود.  فلوراید درمانی یکی از روش‌های مقاوم سازی دندان یا تقویت دندان پوسیده مخصوصا در کودکان است.

پر کردن دندان (رایج ترین روش درمان پوسیدگی دندان)

در صورتی که پوسیدگی در سطح یا عمق دندان‌های شما وجود داشته باشد، دندانپزشک ترمیم دندان (دندان پر کردن) را برایتان انجام می‌دهد. در این روش، نشانه های خرابی از دندان‌ها تمیز می‌شود و حفره‌های ایجاد شده پس از ازبرداشتن باقیمانده‌ی باکتری‌ها و بافت‌های پوسیده، با استفاده از مواد پرکننده مخصوصی پر می‌شود.

مواد پرکننده‌ای که در ترمیم دندان استفاده می‌شود، اغلب شامل موادی مانند آمالگام (Amalgam)، کامپوزیت (Composite) یا سرامیک (Ceramic) است. هدف از ترمیم دندان، جلوگیری از پیشرفت خرابی، تقویت ساختار دندان و بازگشت عملکرد و زیبایی طبیعی دندان می‌باشد.

عصب کشی دندان

اگر پوسیدگی دندان به قدری عمیق شود که به پالپ (مغز دندان) برسد و باعث عفونت یا التهاب آن شود، ممکن است نیاز به درمان عصب کشی یا درمان ریشه باشد. این روش با هدف نجات دندان و از رفع عفونت انجام می گیرد.

در این فرآیند، دندانپزشک بافت عفونی (شامل اعصاب و عروق خونی) را از داخل ریشه دندان خارج می کند. سپس، فضای داخلی ریشه به دقت تمیز، شکل دهی و ضدعفونی می شود. در نهایت، کانال های ریشه با مواد پرکننده مخصوص، مانند گوتاپرکا، پر می شوند. بخش بالایی دندان نیز با مواد ترمیمی مناسب بازسازی می شود. اگر آسیب اولیه به دندان زیاد باشد و ساختار آن ضعیف شده‌باشد، برای محافظت و استحکام بیشتر، ممکن است روی دندان عصب کشی شده روکش دندان قرار داده‌شود.

کشیدن دندان

در شدیدترین موارد، هنگامی که آسیب وارد شده به پالپ برطرف نشود، دندانپزشک شما ممکن است دندانتان را بکشد. دندانپزشک پیشنهاد می کند برای جایگزینی دندان از دست رفته بریج یا ایمپلنت دندان بکارید. در غیر این صورت در قوس فکی یک جای خالی ایجاد شده که می‌تواند باعث کج شدن دندان ها شود. کج شدن دندان باعث می‌شود که شما دیر یا زود به درمان ارتودنسی دندان نیاز پیدا کنید.

چگونه باید از گسترش و یا حتی آغاز پوسیدگی دندان پیشگیری کنیم؟

با دنبال کردن موارد زیر می‌توانید به خوبی و بدون هیچ مشکلی در امر پیشگیری از پوسیدگی دندان مخصوصا در کودکان موفق باشید:

پاسخ به رایج‌ترین و مهم‌ترین سوالات درباره پوسیدگی دندانی