واقعیت این است که وجود دستگاه های ارتودنسی در دهان، رعایت بهداشت را سخت می کند و شرایط را برای زرد شدن دندان فراهم می سازد. اما این اتفاق اجتناب ناپذیر نیست. اگر اصول بهداشتی و رژیم غذایی را رعایت کنید، دندان هایتان سفید می مانند. در این مطلب راهکارهای جلوگیری از زرد شدن دندان ها در طول ارتودنسی را چه برای کسانی که سیم و براکت دارند و چه کسانی که از پلاک شفاف استفاده می کنند، بررسی می کنیم.
علت اصلی تغییر رنگ دندان ها در ارتودنسی چیست؟
خیلی ها فکر می کنند که جنس دندان هایشان ضعیف شده یا خودِ براکت ها رنگ می دهند. اما در ۹۰ درصد مواقع، دلیل زردی دندان، “پلاک میکروبی” است. پلاک یک لایه چسبناک از باکتری است که روی دندان می نشیند. وقتی شما بریس (سیم و براکت) دارید، غذاها خیلی راحت دور این سیم ها گیر می کنند. اگر این پلاک ها خوب تمیز نشوند، دو اتفاق می افتد:
- رنگدانه های غذا (مثل چای، رب، زردچوبه) را به خود جذب می کنند و زرد یا قهوه ای می شوند.
- اسید تولید می کنند و سطح دندان را در اطراف براکت کدر و گچی می کنند (که به آن White Spot می گویند).
بنابراین، کلید اصلی در جلوگیری از زرد شدن دندان ها در طول ارتودنسی، حذف کامل این پلاک ها از روی دندان است.
مراقبت های ویژه برای ارتودنسی ثابت (سیم و براکت)
اگر ارتودنسی ثابت دارید، کارتان کمی سخت تر است. مسواک زدن معمولی کافی نیست چون پرزهای مسواک به راحتی زیر سیم ها نمی روند. بنابراین باید به این موارد توجه کنید:
۱. استفاده از مسواک های بین دندانی (Interdental Brush)
این مهم ترین ابزاری است که باید داشته باشید. مسواک معمولی فقط سطح رویی را تمیز می کند. اما زردی معمولاً از کناره های براکت و زیر سیم شروع می شود. مسواک های بین دندانی شبیه فرچه های کوچک هستند که باید روزانه، ترجیحاً شب ها قبل از خواب، آن ها را زیر سیم ها ببرید و اطراف تک تک براکت ها را تمیز کنید. بدون این کار، تقریباً غیرممکن است که بتوانید پلاک های زیر سیم را پاک کنید.
۲. تکنیک صحیح مسواک زدن
فقط کشیدن مسواک روی دندان فایده ندارد. باید مسواک را زاویه دار بگیرید. یک بار با زاویه ۴۵ درجه از بالا (سمت لثه) به طرف پایین روی براکت ها بکشید و یک بار از پایین دندان به سمت بالا. این کار باعث می شود پرزها کمی به زیر سیم نفوذ کنند. دقت کنید که پشت دندان ها را هم فراموش نکنید.
۳. تشخیص زردی واقعی از زردی “کش های ارتودنسی”
یک نکته مهم که باید بدانید این است که گاهی اوقات دندان شما زرد نشده، بلکه آن کش های کوچک لاستیکی (اورینگ) که دور براکت می اندازند رنگ گرفتهاست. اورینگ های شفاف یا سفید، خیلی سریع با خوردن چای، قهوه یا غذاهای پرادویه تغییر رنگ می دهند.
اگر دندان تان را خوب مسواک می زنید ولی هنوز حس می کنید زرد است، احتمالاً مشکل از کش هاست. نگران نباشید، در ویزیت بعدی دکتر آن ها را عوض می کند و دوباره ظاهر دندان سفید می شود.
مراقبت های ویژه برای الاینرهای شفاف (ارتودنسی نامرئی)
کسانی که ارتودنسی نامریی با الاینرهای شفاف استفاده می کنند، کارشان راحت تر است چون می توانند پلاک را برای مسواک زدن در بیاورند. اما میبایست یک سری نکته در این خصوص رعایت شود:
۱. قانون مهم نوشیدنی ها
خطر اصلی برای این افراد، نوشیدن مایعات رنگی با پلاک است. اگر با پلاک چای یا قهوه بخورید، مایع بین پلاک و دندان گیر می افتد. بزاق دهان هم نمی تواند دندان را بشوید. در نتیجه دندان شما ساعت ها در مجاورت چای یا قهوه باقی می ماند و به سرعت زرد می شود. برای جلوگیری از زرد شدن دندان ها در طول ارتودنسی با پلاک شفاف، هرگز با پلاک چیزی جز آب نخورید.
۲. امکان بلیچینگ همزمان در ارتودنسی نامرئی وجود دارد
این خبر خوبی برای کسانی است که از الاینر استفاده می کنند. اگر احساس کردید دندان هایتان زرد شده، می توانید با مشورت دکتر ارتودنسی، از ژل های سفیدکننده(بلیچینگ) ضعیف خانگی استفاده کنید.
روش کار اینطور است که مقدار کمی از ژل را داخل پلاک (قسمت جلویی که روی دندان های پیشین قرار می گیرد) می ریزید و پلاک را روی دندان می گذارید. به این ترتیب، همزمان که دندان هایتان صاف می شود، سفیدتر هم می شود. این امکانی است که در ارتودنسی ثابت وجود ندارد، چون ژل زیر براکت ها نمی رود.
تاثیر رژیم غذایی ایرانی بر رنگ دندان ها چیست؟
غذای ما ایرانی ها پر از رنگدانه است. رب گوجه فرنگی، زردچوبه و زعفران پای ثابت غذاهای ماست و چای هم نوشیدنی اول ماست. همه این ها عوامل اصلی زرد شدن دندان هستند.
ببینید لازم نیست این غذاها را حذف کنید. فقط کافیست بلافاصله بعد از صرف غذاها (مثلاً ماکارونی، قورمه سبزی یا خورشت های پر زردچوبه)، دهان تان را با آب بشویید و مسواک بزنید. ماندن این رنگدانه ها روی دندان به همراه پلاک میکروبی، باعث تثبیت رنگ می شود.
در خصوص چای و قهوه هم سعی کنید مصرف شان را کنترل کنید. اگر زیاد چای می خورید، حتماً بعد از آن آب بخورید تا اثر رنگش کمتر شود.
بیشتر بخوانید: تغذیه در زمان ارتودنسی (لیست غذاهای نرم + غذاهای ممنوعه ارتودنسی)
نقش واترجت در حفظ سفیدی دندان چیست؟
دستگاه واترجت یا آب فشان دهان، وسیله ای است که با فشار آب، لابه لای دندان ها و اطراف براکت ها را می شوید. اگر حوصله نخ دندان کشیدن با سیم ها را ندارید (که کار سختی هم هست)، واترجت بهترین جایگزین است. فشار آب می تواند پلاک های نرم و ذرات غذا را از جایی که مسواک نمی رسد، پاک کند.
استفاده از واترجت تأثیر بسیار زیادی در جلوگیری از زرد شدن دندان ها در طول ارتودنسی و همچنین سلامت لثه ها دارد. لثه های سالم و صورتی، باعث می شوند دندان ها هم سفیدتر و تمیزتر به نظر برسند.
آیا جرم گیری در حین ارتودنسی مجاز است؟
بله، و حتی ضروری است. خیلی ها فکر می کنند تا وقتی سیم روی دندان است نمی توان جرم گیری کرد. این تصور اشتباه است. اگر متوجه شدید که پشت دندان ها یا اطراف براکت ها جرم زرد و سختی تشکیل شد(که با مسواک نمی رود)، باید برای جرم گیری مراجعه کنید. دندانپزشک با دقت اطراف براکت ها را تمیز می کند.
ماندن جرم باعث تحلیل لثه و تغییر رنگ دائمی می شود. توصیه می شود در طول درمان ارتودنسی (که معمولاً ۱.۵ تا ۲ سال است)، هر ۶ ماه یکبار برای چکاپ و جرم گیری احتمالی اقدام کنید.
جدول مقایسه نکات بهداشتی برای دو روش ارتودنسی ثابت و نامریی
| موضوع | ارتودنسی ثابت (سیم و براکت) | ارتودنسی نامریی (الاینر شفاف) |
|---|---|---|
| روش اصلی تمیز کردن | استفاده اجباری از مسواک مخصوص بین دندانی. | مسواک زدن معمولی و شستشوی خودِ پلاک ها. |
| نکته کلیدی تغذیه | پرهیز از گاز زدن غذای سفت و شستشو بعد از غذاهای رنگی. | درآوردن پلاک قبل از خوردن هر چیزی (بجز آب). |
| درمان زردی | امکان بلیچینگ وجود ندارد (چون زیر براکت رنگ نمی گیرد). | امکان بلیچینگ خانگی با استفاده از همان پلاک ها وجود دارد. |
| علت شایع زردی کاذب | رنگ گرفتن کش های دور براکت (اورینگ). | کدر شدن خود پلاک به خاطر نشستن جرم روی آن. |
اگر بعد از باز کردن سیم ها دندان ها دو رنگ بود چه کنیم؟
اگر تمام تلاشتان را کردید ولی بعد از باز کردن براکت ها، جای براکت ها سفید ماند و بقیه دندان زرد بود، نگران نباشید:
- اولاً، خود ارتودنتیست بعد از برداشتن براکت، چسب ها را پولیش می کند که همین کار دندان را شفاف تر می کند.
- دوماً، بعد از گذشت یکی دو ماه که لثه ها استراحت کردند، می توانید یک دوره بلیچینگ (سفید کردن دندان) انجام دهید تا رنگ کل دندان یکدست و سفید شود. مهم این است که در طول درمان اجازه ندهید پوسیدگی ایجاد شود؛ لکه زرد قابل درمان است، اما پوسیدگی نیاز به پر کردن دارد.
پس به طور خلاصه …
برای جلوگیری از زرد شدن دندان ها در طول ارتودنسی، فقط کافیست ابزار درست (مسواک بین دندانی) داشته باشید، بعد از غذاهای رنگیِ سفره ایرانی حتماً دهان را بشویید و اگر از الاینر استفاده می کنید، از قابلیت بلیچینگ همزمان آن بهره ببرید.
سوالات متداول در خصوص جلوگیری از زرد شدن دندان ها در طول ارتودنسی
خیر، توصیه نمی شود. اگر ارتودنسی ثابت دارید، این خمیردندان ها فقط قسمت های باز دندان را سفید می کنند و زیر براکت رنگ قبلی می ماند. نتیجه اش دندان های دو رنگ بعد از پایان درمان است.
دهانشویه های حاوی فلوراید بیشتر برای جلوگیری از پوسیدگی هستند. اتفاقاً برخی دهانشویه های درمانی (مثل کلرهگزیدین) اگر طولانی مدت استفاده شوند، باعث زردی و لکه های قهوه ای روی دندان می شوند. بدون تجویز پزشک دهانشویه خاص مصرف نکنید.
بهتر است نخورید. نوشابه حاوی قند و اسید است. وقتی با پلاک نوشابه می خورید، این مواد اسیدی روی دندان حبس می شوند و باعث شروع پوسیدگی و کدری مینای دندان می شوند. فقط آب مجاز است.