بعد از اینکه درمان ارتودنسی تمام شد، دکتر به شما می گوید که باید از نگهدارنده یا ریتینر ارتودنسی استفاده کنید. ریتینرها یا ثابت هستند یا متحرک ولی اغلب ریتینرهای ثابت پرطرفدار تر هستند چون پشت دندان قرار دارند و در برابر بازگشت دندان ها به حالت قبل عملکرد بهتری دارند. در این مقاله می خواهیم ببینیم که مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت چقدر است؟ یعنی چند ماه یا چند سال باید از آن ها استفاده کرد. ما قبل از اینکه به این سوال پاسخ دهیم باید بفهمیم اصلا چرا باید از ریتینر استفاده کنیم؟
دلیل اول اینک است که: دندان ها حافظه دارند و دوست دارند به موقعیت اولشان برگردند …
برای اینکه بفهمید چرا یک سیم ثابت پس از درمان ارتودنسی تان باید پشت دندان ها باشد (یا ریتینر متحرک)، اول باید طبیعت دندان ها را بشناسید. ببینید دندان های ما مثل سربازهای مطیع نیستند که وقتی آن ها را به خط کردیم، همان جا بی حرکت بمانند. دندان ها توسط الیافی کشسان به لثه و استخوان وصل هستند. این الیاف مثل کِش عمل می کنند.
وقتی ما دندان را با ارتودنسی حرکت می دهیم، این الیاف یا رباط ها کشیده می شوند. به محض اینکه وسایل را برمیداریم (پس از پایان درمان)، این الیاف دوست دارند جمع شوند و دندان را به همان جای کج و کوله اولیه اش برگردانند. ما به این پدیده می گوییم “حافظه دندانی”.
علاوه بر این، استخوانی که تازه دور ریشه دندان شکل گرفته، هنوز نرم است و ماه ها زمان می خواهد تا سفت شود. مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت دقیقاً زمانی است که ما با این نیروهای طبیعی می جنگیم تا دندان ها در جای جدیدشان تثبیت شوند.
تغییرات طبیعی بدن با افزایش سن، دلیلی دیگر برای ماندن ریتینر
حتی اگر دندان های شما هیچ حافظه ای برای بازگشت نداشته باشند، یک مساله دیگر وجود دارد به اسم “پیری طبیعی”. تحقیقات نشان داده که فک پایین انسان با افزایش سن، تمایل دارد که باریک تر شود. این فرآیند باعث می شود دندان های جلویی فک پایین به مرور زمان روی هم سوار شوند و کج شوند.
حتماً افراد مسنی را دیدهاید که در جوانی دندان های صافی داشته اند (حتی بدون ارتودنسی) اما در میانسالی دندان های پایین شان نامرتب شده است. این یک روند طبیعی است. ریتینر ثابت تنها سدی است که جلوی این “پیری دندان” را می گیرد. بنابراین، اگر مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت را طولانی یا همیشگی در نظر بگیرید، در ۵۰ سالگی لبخندی خواهید داشت که هم سن و سال هایتان حسرتش را می خورند.
مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت چقدر است؟
شاید شنیدن این جمله برایتان سخت باشد، اما صادقانه ترین پاسخی که علم دندانپزشکی امروز به سوال “ریتینر تا کی باید بماند؟” می دهد این است:
“تا هر زمانی که می خواهید دندان هایتان صاف بمانند!”
بله، درست خواندید. در گذشته دندانپزشکان می گفتند یک یا دو سال کافی است. اما تجربه نشان داد که دندان ها حتی ده سال بعد از درمان هم می توانند حرکت کنند و کج شوند. بنابراین، دیدگاه مدرن ارتودنسی این است که مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت بهتر است “نامحدود” یا “دائمی” باشد.
البته “دائمی” به این معنی نیست که شما تا آخر عمر در مطب دندانپزشکی هستید. این سیم نازک آنجا نصب می شود و شما اصلاً وجودش را حس نمی کنید، اما مثل یک بیمه عمر، شب و روز از لبخندتان محافظت می کند. تا وقتی این سیم سر جایش است، دندان های جلویی شما (که بیشترین استعداد کج شدن را دارند) تکان نخواهند خورد.
چه زمانی دکتر تصمیم می گیرد که سیم را بردارد؟
با اینکه گفتیم “همیشگی” بهتر است، اما شرایطی پیش می آید که لازم است این سیم برداشته شود. پس این طور نیست که این سیم بخشی از بدن شما شدهباشد و هیچ راه خلاصی نداشتهباشد. در موارد زیر، ممکن است دکتر پیشنهاد کند که سیم برداشته شود:
اگر بهداشت دهان شما ضعیف شده باشد و لثه ها آسیب ببینند
سیم ثابت مکان خوبی برای جمع شدن جرم و پلاک است. اگر شما حوصله استفاده از نخ دندان مخصوص (سوپرفلاس) را ندارید و پشت دندان هایتان جرم های سنگین بستهاست، دکتر ممکن است تصمیم بگیرد سیم را بردارد. چرا؟
چون در این حالت، خطر بیماری لثه و تحلیل استخوان از خطر کج شدن دندان ها مهم تر است. در این شرایط، معمولاً به جای ریتینر ثابت، به شما پلاک متحرک می دهند که باید شب ها استفاده کنید.
اگر سیم بارها و بارها می شکند و تعمیرش سخت شده است
برخی بیماران به دلیل نحوه غذا خوردن یا نوع دندان هایشان، مدام سیم پشت دندان را می شکنند. هر بار شکستن یعنی هزینه و وقت دوباره. اگر این اتفاق زیاد تکرار شود، ممکن است متخصص تصمیم بگیرد به مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت پایان دهد و آن را با پلاک های متحرک شفاف جایگزین کند.
اگر سال های زیادی گذشته و وضعیت دندان ها کاملاً تثبیت شده است
بعد از گذشت ۵ یا ۱۰ سال، ممکن است با مشورت پزشک به این نتیجه برسید که ریسک حرکت دندان ها کم شده و می توانید به جای سیم ثابت، هفته ای چند شب از پلاک متحرک استفادهکنید.
زندگی با ریتینر ثابت واقعاً چطور است؟
خیلی ها نگرانند که داشتن یک جسم خارجی در دهان تا آخر عمر آزاردهنده باشد. اما واقعیت این است که زبان شما ظرف کمتر از یک هفته به حضور این سیم نازک عادت می کند و دیگر اصلاً آن را حس نمی کنید.
تنها چالش واقعی در طول مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت، رعایت بهداشت است…
شما نمی توانید نخ دندان معمولی را از لای دندان هایی که به هم چسبیدهاند رد کنید. باید از نخ های مخصوص (سوپرفلاس) یا دستگاه واترجت استفاده کنید. این کار شاید هر شب ۲ دقیقه وقت شما را بگیرد، اما بهایی است که برای داشتن دندان های همیشه صاف می پردازید. در واقع این یک معامله است:
۲ دقیقه وقت در روز، در عوض تضمین صاف ماندن دندان ها برای یک عمر.
جدول مقایسه نگهدارنده ثابت (سیمی) با ریتینر متحرک (پلاک شفاف)
برای اینکه بدانید چرا اصرار بر مدل ثابت است، بیایید این دو را با هم مقایسه کنیم:
| ویژگی | نگهدارنده ثابت (Fixed Retainer) | نگهدارنده متحرک (Essix/Hawley) |
|---|---|---|
| طول عمر استفاده | معمولاً سال های طولانی یا همیشگی. | معمولاً سال های اول هر شب، بعد کمتر می شود. |
| وابستگی به حافظه بیمار | اصلاً (همیشه در دهان است). | شدیداً وابسته (اگر فراموش کنید بگذارید، دندان کج می شود). |
| راحتی استفاده | عالی (چون فراموش می کنید وجود دارد). | کمی سخت (باید موقع غذا درآورید و بشویید). |
| تمیز کردن دندان ها | سخت تر (نیاز به سوپرفلاس دارد). | راحت (پلاک را درمی آورید و نخ می کشید). |
| ریسک بازگشت درمان | بسیار کم (چون دندان ها را محکم نگه داشته). | متوسط (اگر چند شب فراموش کنید، ریسک بالاست). |
اگر سیم پشت دندان شکست یا کنده شد چه کار کنیم؟
حتی اگر چند ماه یا چند سال از ارتودنسی تان گذشتهباشد، شکستن این سیم یک زنگ خطر است. دندان ها مترصد فرصت هستند تا حرکت کنند. اگر متوجه شدید چسب یکی از دندان ها کندهشده(یا سیم مشکل دارد) یا زبان تان را اذیت می کند:
- اول اینکه دستکاری نکنید: سعی نکنید با ناخنگیر یا ابزار دیگر سیم را ببرید.
- زمان را از دست ندهید: در اولین فرصت (ظرف چند روز) به مطب دکتر ارتودنسی تان زنگ بزنید. اگر دکتر خودتان در دسترس نیست، هر متخصص ارتودنسی دیگری می تواند آن را برایتان تعمیر کند.
- پلاک متحرک را استفاده کنید: اگر پلاک متحرک هم دارید، تا زمان تعمیر سیم، حتماً شب ها از آن استفاده کنید تا دندان ها فرصت حرکت پیدا نکنند.
در نهایت ریتینر چه ثابت چه متحرک، باید استفاده شود …
مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت هرچقدر هم که طولانی باشد، به حس خوبی که جلوی آینه دارید، می ارزد. با ریتینر دندان ها جابجا نمی شوند و می توانید برای سال های سال دندان های مرتب خودتان را به همان شکل حفظ کنید. لطفا به این فکر نکنید که ریتینر یک وسیله اضافه است. باور کنید که بعد از مدتی کاملا به آن عادت می کنید و اصلا متوجه حضورش هم نمی شود.
سوالات متداول در خصوص مدت زمان استفاده از ریتینر ثابت
خیر، سیم به خودی خود باعث پوسیدگی نمی شود، اما اگر زیر آن را خوب تمیز نکنید و جرم جمع شود، پوسیدگی ایجاد می شود.
بله، هر زمان بخواهید می توان آن را برداشت، اما باید مسئولیت کج شدن احتمالی دندان ها را بپذیرید یا قول دهید پلاک متحرک بگذارید.
بله، ممکن است باعث انحنای تصویر در ناحیه فک شود. اگر نیاز به MRI دقیق از فک و گردن داشتید، شاید لازم باشد موقتاً برداشته شود.
معمولاً در چکاپ های ۶ ماهه دندانپزشکی، دکتر وضعیت چسب ها و سیم را بررسی می کند و اگر جرم گرفتهباشد تمیز می کند.