وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر چیست؟(والدین بخوانند)
گاهی برای حل مشکلاتی مثل تنگی فک بالا، از وسیله ای به نام وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر استفاده می شود. این ابزار با فشار آرام و تدریجی، عرض فک بالا را بیشتر می کند تا فضای کافی برای دندان ها ایجاد شود. این کار نه تنها به حل مشکلاتی مثل شلوغی دندان ها کمک می کند، بلکه باعث بهبود تنفس نیز می شود. دستگاه بزرگ کنند فک، نقشی مهمی در اصلاح ساختار فک دارد و به موفقیت سایر مراحل ارتودنسی کمک می کند.
معرفی دستگاه بزرگ کننده فک پایین در یک نگاه
| مورد | توضیح کوتاه |
| کاربرد | درمان تنگی فک بالا و مشکلاتی مانند شلوغی دندان ها و کراس بایت |
| انواع | ۱. ثابت (هایرکس، کواد هلیکس) ۲. متحرک (قابل خارج کردن) |
| مدت درمان | کودکان: ۳۶ ماه بزرگسالان: ۱ سال یا بیشتر |
| نحوه عملکرد | با فشار تدریجی، دو نیمه استخوان کام را از هم جدا می کند |
| مزایا | ایجاد فضای کافی برای دندان ها بهبود تنفس کاهش نیاز به کشیدن دندان |
| مراقبت ها | رعایت بهداشت دقیق پرهیز از غذاهای سفت استفاده از مسواک برقی |
| عوارض جانبی | فاصله موقت بین دندان های جلو مشکل گفتاری موقت افزایش بزاق |
| جایگزین ها | بریس ارتودنسی کشیدن دندان جراحی فک (برای بزرگسالان) |
وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر چیست؟
همانطور که در مقدمه هم اشاره مختصری داشتیم، دستگاه بزرگ کننده فک بالا یا پالاتال اکسپندر نوعی وسیله ارتودنسی است که به طور معمول اولین مرحله از شروع درمان ارتودنسی در برخی از بیماران است. در بیمارانی که یکی از فک های آن ها از نظر پهنای طبیعی کوچکتر از دیگری است معمولا این وسیله کاربرد دارد. دو هدف اصلی اکسپندرها کمک به پهن یا وسیع شدن کام و رفع کراس بایت به عنوان یک مشکل شایع ارتودنسی است.
وسیع و بزرگ تر شدن سقف دهان کار اصلی وسیع کننده هاست
کوچک بودن فک به معنای عدم وجود فضای کافی برای رشد و در آمدن دندان های دائمی است. این موضوع می تواند باعث شلوغی، کج شدن و همپوشانی نامناسب دندان ها شود. برای اینکه چنین مشکلاتی ایجاد نشود باید با وسیله ای به رشد و بزرگ شدن فک کمک کرد. این وظیفه را پالاتال اکسپندر ها یا وسیع کننده کام بر عهده دارد.
برطرف کردن قطعی کراس بایت مزیت دیگر پالاتال اکسپندرها
کراس بایت یک ناهنجاری تقریبا فکی محسوب می شود که در آن زمانی که دهان بسته است دندان های فک بالا پشت دندان های فک پایین قرار می گیرند. اگر دندان های فک بالا در جلو، پشت دندان های فک پایین قرار بگیرند کراس بایت قدامی است و اگر دندان های پشتی اینگونه باشند کراس بایت خلفی است. عدم اصلاح کراس بایت باعث بروز مشکلات زیر در کودکان می شود:
- دندان درد و یا درد درد
- پوسیدگی دندان
- آپنه خواب
پالاتال اکسپندر چگونه به اصلاح کراس بایت و پهن شدن فک کمک می کنند؟
متسع کننده های مورد بحث ما از دو جزء تشکیل شده اند. این دو بخش از طریق دندان های مولر یا آسیاب در جای خود ثابت شده و با سازوکار خاصی به هم متصل هستند. این سازو کار پیچ مانند است و در وسط (زیر سقف دهان) قرار دارد.
با کمک این پیچ، دو بخش وسیع کننده از هم فاصله گرفته و با وارد کردن فشار به مرور زمان باعث وسیع شدن کام می شوند. این دستگاه برای هر کس به صورت اختصاصی طراحی و تولید می شود و بسته به وضیعت بیمار و نظر متخصص ارتودنسی انواع مختلف آن قابل استفاده است.
چند نوع وسیع کننده کام داریم؟
ما کلا در ارتودنسی دو دسته اکسپندر داریم. دسته اول ثابت و دسته دوم متحرک هستند. آن هایی که ثابت هستند برای چند ماه به صورت دائم در داخل دهان قرار می گیرندو متحرک ها قابل جابجایی هستند.
وسیع کننده متحرک
اگر سقف دهان تنها به میزان کمی کوچکتر از حد نرمال باشد متخصصان ارتودنسی ترجیح می دهند به جای اکسپندرهای ثابت از انواع متحرک آن استفاده کنند. این ها را باید در 24 ساعت شبانه روز به جز هنگام غذا خوردن، ورزش کردن یا تمیز کردن دهان و دندان استفاده کرد.
وسیع کننده سریع هایرکس
هایرکس یک نوع ثابت از اکسپندرها است که به دور دندان های آسیاب یا مولر متصل می شود. هایراکس یک پیچ دارد که در وسط دستگاه (دقیقا زیر سقف دهان) قرار دارد. این پیچ به شما کمک می کند تا دستگاه را تنظیم کنید.
دستگاه کواد هلیکس
کواد هلیکس مکانیزم جالبی دارد. مشابه با هایرکس با کمک دندان های مولر ثابت می شود. در ابتدا به صورت فشرده‌است اما به مرور زمان به سقف دهان باز می شود و باعث افزایش فضا و اتساع فک بالا می گردد. این وسیله برعکس هایرکس نیازی به تنظمیات خاصی ندارد.
و متسع کننده هاس
متسع کننده هاس نیز مانند هایرکس قابل تنظیم است و به باز شدن فضای بیشتر در سقف دهان کمک می کند.
مدت زمان استفاده از وسیع کننده کام چقدر است؟
هرچه سن و سال بیماران کمتر باشد مدت زمان استفاده از پالاتال اکسپندرها هم کمتر خواهد بود. زیرا استخوان هنوز به رشد کامل و نهایی خود نرسیده و بهتر می توان به وسیع شدن سقف دهان کمک کرد. بنابراین مدت زمان استفاده از انواع اکسپندرها در بچه ها کم و در نوجوانان و افراد جوان بیشتر می شود.
مدت زمان حدودی استفاده از پالاتال اکسپندر در کودکان چقدر است؟
برای بچه های کوچک تر بین 2 تا 3 ماه باید اکسپندر مناسب نصب شود و پس از این مدت زمان کوتاه کام به اندازه کافی وسیع می شود. یعنی در این مدت دو قطعه استخوان سقف دهان از هم فاصله می گیرند. به جز این باید 4 تا 6 ماه دیگر صبر کنیم و همچنان اکسپندر در دهان بماند تا دو قطعه استخوان با استخوان سازی بیشتر به هم متصل شوند.
همین مدت زمان در بزرگسالان بیشتر خواهد بود
برای افرادی که سن و سال بیشتری دارند و یا استخوان فک کاملا رشد یافته است این مدت زمان به مراتب بیشتر است. مثلا ممکن است 1 سال و حتی بیشتر طول بکشد. اگر طی این مدت سقف دهان وسیع نشود ممکن است متخصص ارتودنسی شما توصیه کند که جراحی فک انجام دهید که در ادامه درباره آن توضیح داده شده است.
چگونه باید از وسیع کننده ها مراقبت کرد و آن ها را تمیز نگاه داشت؟
در تمام مدت زمانی که پالاتال اکسپندر به دندان و سقف دهان کودک شما متصل است باید علاوه بر تمیز کردن منظم دندان ها و زبان، اکسپندر را نیز تمیز کرد در غیر این صورت تجمع باکتری های روی دندان ها و اکسپندر باعث التهاب لثه می شود. همچنین برجای ماندن ذرات ریز مواد غذایی در اطراف دندان، لثه و وسیع کننده باعث میشود که تنظیم آن با مشکل مواجه شود.
- بهتر است به جای مسواک دستی از مسواک برقی جهت تمیز کردن دندان ها استفاده شود.
- به جز مسواک از نخ دندان و دهانشویه های آنتی باکتریال برای تمیز کردن دندان کمک بگیرید.
- از کودک خود بخواهید مواد غذایی، سفت و سخت یا چسپنده مانند آدامس، خیار، سیب و … در مدت زمان درمان خودداری کند
- همچنین مانع از جویدن اجسام سختی مانند یخ، مداد یا هر شی دیگری توسط فرزند خود شوید.
آیا اکسپندرها عوارض خاصی دارند؟
پس از مدت کوتاهی استفاده از این وسیله متوجه خواهید شد که مابین دو دندان جلو در فک بالا فاصله کمی ایجاد می شود که البته این کاملا طبیعی است. و هرچند که یک عارضه است اما قابل پیش بینی و اصلاح است.
در اغلب موارد این فاصله بین دندان های جلو به صورت خود به خود با گذشت زمان اصلاح می شود. اما گاهی اوقات نیاز به درمان ارتودنسی دندان دارد. سایر عوارض جزئی و کمتر مهم وسیع کننده کام دهان عبارتند از:
- مشکل در صحبت کردن (موقت)
- افزایش بزاق دهان
- سردرد جزئی
چه جایگزین هایی برای پالاتال اکسپندر وجود داره؟
به جز پالاتال اکسپندرها روش های جایگزین دیگری هم وجود دارند که می توانند به وسیع شدن کام کمک کنند. در ادامه با سه روش جایکزین مهم و کاربردی اکسپندرها آشنا خواهید شد.
بریس ارتودنسی
بریس ارتودنسی بعد از وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندرها بهترین روش برای اصللاح کراس بایت و شلوغی دندان ها در کودکان و افراد بزرگسال است.
کشیدن دندان
برای پیشگیری از ازدحام دندان ها گاهی اوقات لازم است که به روش جراحی دندان یا دندان هایی را از دهان خارج کنیم. کشیدن دندان هایی که نهفته یا نیمه نهفته هستند و یا کلا فضایی برای بیرون آمدن ندارند می تواند به کاهش مدت زمان ارتودنسی کمک کند و از شلوغی و ازدحام دندان ها پیشگیری کند.
عمل جراحی فک
عمل جراحی فک یکی از روش هایی است که می تواند به گسترش و عریض شدن کام دهان کمک کند. طی این عمل بین دو استخوان تشکیل دهنده کام دهان فاصله ای نسبتا کم ایجاد می شود تا استخوان سازی در میانه استخوان کام تحریک شود. پس از مدتی با تولید بافت استخوان، دو لبه استخوانِ برش خورده؛ به هم جوش می خورند و فک بالا وسیع می شود.
عمل جراحی فک در کودکان انجام نمی شود و در افرادی که دوره رشد استخوانی را به پایان رسانده‌اند انجام می شود. به عنوان مثال بزرگسالان به جای وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندرها ممکن است نیاز به عمل جراحی فک داشته باشند.
پاسخ به سوالات رایج درباره وسیع کننده فک بالا
خیر تنها افرادی که تنگی فک بالا دارند به این ابزار نیاز دارند.
برای استفاده از این ابزار تنها باید به یک ارتودنتیست مراجعه کنید.